13 مهر – روز نیروی انتظامی

تأمین امنیت، تحکیم نظم و اجرای قانون و عدالت، از مهم ترین ارکان ثبات و سلامت نظام اجتماعی و سیاسی است. در کشور ما، بخش عمده این وظیفه، بر عهده نیروی انتظامی است.

13 مهر به عنوان روز نیروی انتظامی نامگذاری شده است.

از سال 1378 با درخواست نیروی انتظامی و تصویب مقام معظم رهبری، فرمانده کل قوا زمان برگزاری هفته نیروی انتظامی از تیرماه به مهرماه انتقال یافت. قبلاً 27 تیر به مناسبت سالروز تصویب قانون ادغام نیروی انتظامی به نام روز نیروی انتظامی و سپس هفته آخر تیرماه به نام هفته نیروی انتظامی نامگذاری شده بود و در این روز و هفته، مراسم ویژه ‏ای برای بزرگداشت این نهاد انتظامی برگزار می‏گردید. ولیکن بعد از بررسی‏ها و جمع‏ بندی نظرات و دیدگاه‏ها و پیشنهادهای مختلف مقرر شد هفته نیروی انتظامی در مهر ماه، برگزار شود.

از جمله عللی که برای این امر ذکر شد تعطیلی مدارس و دانشگاه‏ها و آموزشگاه‏ها بود، که طیف عظیم جوانان و نوجوانان کشور را تشکیل می ‏دهند و نیروی انتظامی اصلی‏ ترین برنامه‏ های خود را در ارتباط با این قشر تهیه و تدارک می‏بیند و با تعطیلات تابستانی امکان ارتباط مناسب و برنامه ریزی مطلوب برای آنها وجود نداشت، دیگر اینکه با توجه به درجه حرارت بالا در فصل تابستان امکان اجرای برنامه‏ های مختلف برای همه اقشار مردم و در همه مناطق کمتر امکان‏پذیر بود.
تاریخچه تشکیلات پلیس در ایران
قبل از تأسيس نظميه­ ي ناصرالدين­ شاهي، امور انتظامي تهران برعهده­ ي قراول­ ها بود كه زير نظر كلانتر تهران خدمت مي­ كردند. انديشه­ ي تأسيس نظام نوين ايجاد نظم و امنيت در شهرها و مناطق مختلف كشور يا همان سازمان پليس در ايران، نخستين بار در دوره­ ي ناصرالدين­ شاه قاجار به وجود آمد. شاه در سفر دوم خود به فرنگ، نظم و ترتيب پليس وين را پسنديد و «كنت دومونت فور» ايتاليائي را – كه در وين خدمت مي­كرد – براي ايجاد تشكيلات پليس در ايران به خدمت گرفت.
نخستين تابلوي شهرباني تهران در روز 16م ذي­قعده­ ي 1295ق، پس از ­ورود كنت، بر سردر عمارتي واقع در خيابان الماسيه(باب همايون) نصب گرديد. بر روي تابلو، عبارت «ادارۀ جليلۀ پليس دارالخلافه و احتسابيه» نقش بسته بود كه نشان مي­ دهد در ابتداي تأسيس، وظيفه ­ي شهرباني و شهرداري تهران در يك واحد تمركز داشته است. مـدتي بعد اين اداره به وزارت نظميه تبديل شد.
در زمان علاء­الدوله، تعدادي مستشار نظامي براي ژاندارمري به خدمت گرفته شد. اين گروه با سرپرستي وستداهل، مستشار سوئدي، اصلاحاتي در نظميه به وجود آورد. مستشاران سوئدي، به آموزش اهميت زيادي مي­دادند و آموزشگاه­ هائي براي آژان­ها و صاحب­ منصبان(افسران) در تهران و قزوين به وجود آوردند. همچنين در اين دوره، ژاندارمري و پليس تأمينات(آگاهي) نيز به سبك نوين و به همت مستشاران سوئدي در تهران ايجاد شد.
پس از ورود رضاخان به عرصه­ ي سياسي كشور، نظميه به وزارت جنگ منتقل شد. از ديگر تغييرهاي صورت گرفته در اين دوره، تغيير رسمي نام نظميه به شهرباني و تغيير نام­هاي درجه­ ها و سازمان­ها و ادارات تابعه­ ي نظميه در دوره­ ي رياست سرپاس مختاري است. پليس ايران در دوره­ ي پهلوي دوم نيز، از دو قسمت مهم پليس شهرى(شهرباني) و ژاندارمرى(مرزى و روستائى) تشكيل شده بود.
بعد از پيروزى انقلاب، كميته­ ي انقلاب اسلامى نيز به عنوان يكى از اركان مهم حفظ نظم و امنيت و دفاع از ارزش­هاى انقلاب در داخل كشور به اين مجموعه افزوده شد. در سال 1370، مجلس شوراى اسلامى، با ادغام اين سه نيرو در يكديگر موافقت و تأسيس تشكيلات پليس واحد را تصويب كرد. اكنون سرواژه­ي «ناجا» (نيروي انتظامي جمهوري اسلامي ايران) معرف پليس ايران است.
بر اساس قانون جديد، پليس ايران، جزئى از ستاد نيروهاى مسلح و وابسته به وزارت كشور و در تبعيت از رهبري معظم نظام قرار دارد. در حال حاضر پليس جديد ايران شامل سه بخش تقريباً مستقل فرماندهي، حفاظت و اطلاعات و سازمان عقيدتى – سياسى است.
نگهبان محله
نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران، به منظور جلب مشارکت مردمی در گسترش امنیت عمومی جامعه، طرح نگهبان محله را پیشنهاد کرد. نگهبانی از مکان های مسکونی، تجاری و خودروهای پارک شده به منظور جلوگیری از دزدی، معرفی افراد مظنون به کلانتری یا پاسگاه محل، گشت زنی در محدوده مأموریتی به منظور پیش گیری از دزدی، همکاری با معتمدان محل هنگام بروز حوادث پیش بینی نشده، زیر نظر قرار دادن افراد ناشناس و هماهنگی با عوامل انتظامی محل برای جلوگیری از شرارت مزاحمان نوامیس و افراد شرور، از جمله وظایف نگهبان محله است.

پلیس 110
مرکز پلیس 110، برای تحقق شعار پلیس پاسخ گو و با هدف تحکیم امنیت عمومی و تلاش برای پایداری آن، در سال 1379 راه اندازی شد. این مرکز بر آن است تا با افزایش تحرک و سرعت عمل، به نیازهای فوری مردم پاسخ دهد تا با حضور به موقع در صحنه ها و ناامن کردن کشور برای مجرمان، رضایت عمومی جامعه را فراهم آورد. از اهداف ایجاد مرکز فوریت های پلیسی 110 می توان به سرعت بخشیدن در برقراری ارتباط مردم با پلیس و کاهش چرخه کاری آنان در مراجعه به کلانتری ها و هنگام ضرورت اشاره کرد. 110، خدمات رسانی مشاوره ای و پاسخ گویی به پرسش های پلیسی مردم را نیز از وظایف خود می داند.
197
تلفن گویا، آسان ترین راه ارتباطی مردم با دفتر نظارت همگانی در خبررسانی است. نیروی انتظامی در گامی جدید و در راستای تکمیل طرح مرکز فوریت های پلیسی 110 و اجرای وظیفه قانونی خود، دفتر نظارت همگانی را تأسیس کرد. این دفتر که با هدف جامعه محوری و اعتمادسازی عمومی راه اندازی شده است، در حال حاضر با شماره تلفن 197 در تمامی اوقات به دو صورت اپراتور زنده و تلفن گویا، آماده دریافت دیدگاه های مردم در قالب انتقاد، پیشنهاد، شکایت و قدردانی از عملکرد کارکنان واحدهای گوناگون نیروهای انتظامی است.
از اهداف مهم راه اندازی این مرکز، می توان به پیش گیری از جرایم و تخلفات کارکنان در سطح جامعه و ناجا، دست یابی به افکار عمومی برای کنترل بازخوردهای اجتماعی مأموریت های ناجا و ایجاد جوّ روانی بر ضد کارکنان متخلف و مجرم در درون سازمان اشاره کرد.
مراکز مشاوره در معاونت اجتماعی ناجا
مراکز مشاوره در معاونت اجتماعی ناجا، در راستای نگرش جامعه محوری پلیس و لزوم افزایش ارتباط صمیمانه و هم دلی پلیس و مردم، برای پیش گیری از بروز ناهنجاری های اجتماعی و شناسایی ریشه ها و زمینه های رفتارهای ناهنجار در سال 1379 راه اندازی شد. آگاه سازی جامعه برای افزایش توان مقابله با مشکلات اجتماعی و پیش گیری از آنها و ایجاد فرهنگ مشاوره در بحران های زندگی، از اهداف مهم این مراکز به شمار می آید. فعالیت بخش مشاوره روان شناختی این مرکز در زمینه روان درمانی، خانواده درمانی، مشاوره فردی و… است. بخش مشاوره انتظامی این مرکز نیز مجموعه ای از خدمات مربوط به مشاوره نظام وظیفه عمومی، امور حقوقی، صدور گذرنامه و دیگر امور انتظامی را در اختیار مراجعان می گذارد.
نیروى انتظامى و تعامل با مردم‏
هم‏بستگى، انسجام ملى و عمومى و نیز آرامش گسترده، حاصل وجود نظام عقیدتى مسلّط در جامعه است. هر قدر نیروى انتظامى بتواند با این نظام، صادقانه مرتبط شود، با آن احساس همدلى کند و خود را متعلق به آن بداند، اعتماد عمومى را بیشتر به خود جلب خواهد کرد.
نیروى انتظامى باید در این راستا، به وضعیتى خاص برسد؛ یعنى در عین حفظ استقلال، فاصله بسیار کمى با مردم داشته باشد. لازمه تحقق این امر مهم آن است که دولت در تصحیح نگرش مردم راجع به نیروى انتظامى تلاش کند تا زمینه همکارى مردم و پلیس فراهم آید. در حال حاضر با اقدامات صورت‏ گرفته در ایجاد زمینه هایى مناسب در ابعاد فرهنگى و تبلیغى، میزان تعامل مردم و نیروى انتظامى، افزایش چشم‏گیرى داشته و مهم‏ترین اثر آن، کاهش ارتکاب جرایم و متلاشى‏ شدن باندهاى کوچک و بزرگ بزهکارى در سطح جامعه بوده است.