چاپ و نشر

آشنایی با مبانی چاپ و نشر

ناشر

در اصطلاح نامه کتابداری ناشر چنین تعریف شده است: شخص ، شرکت ، یا شخصیت حقوقی یا تناگلانی که مسؤلیت انتشار یک کتاب یا دیگر مواد چاپی را برای استفاده همگان به عهده بگیرد. همین شخص یا شرکت ممکن است چاپ کننده ، ناشر و فروشنده ، یا چاپ کننده و ناشر و یا ناشر و یا فروشنده باشد. ولی در غرب تا آغاز قرن ۱۹ کار انتشار یک شغل جداگانه بود.

صنعت نشر

فعالیتی راکه منجر به تولید یک کالا ی تجاری شود ، صنعت می گویند. در دهه های اخیر کتاب هارا با استفاده از دستگاه های الکترونیکی تولید می کنند ، بنابراین آنهارا کالا می توان نامید به این ترتیب ، تولید کتاب یک صنعت است که به آن “ صنعت نشر” یا کتاب سازی گفته می شود.

موسسه انتشاراتی

یک ناشر ممکن است در قالب یک کتابفروشی ، خود تمام امور را انجام دهد یا به عنوان یک موسسه انتشاراتی کارها را انجام دهد . در هر موسسه انتشاراتی دفتر مدیر انتشارات یا دفتر نشر ، رابط میان موسسه و مردم است. این دفتر ، ارتباطات میان پدید آورندگان ، امور مالی ، فنی ، ویراستاری و سایر واحد های نشر را با مدیر انتشارات و با یکدیگر هماهنگ می کند. این دفتر غالبا امور روابط عمومی را نیز انجام می دهد.

شورای نشر

موسسه انتشاراتی بزرگ غالبا یک شورای نشر یا گروه های تخصصی برای چاپ اثر یا انتخاب اثر یا ارزیابی اثر دارند. این شورا ممکن است گاهی برای امور فوری یا به طور مستمر تشکیل شود. این شورا ممکن است تحت عنوان ” کمیته انتخاب کتاب ” یا شورای سر دبیری باشد که غالبا در نشر مجلات وجود دارند.

شورای ویرایش

گروهی از ویراستاران راکه سیاست های یک موسسه انتشاراتی را تعیین می کنند یا ویرایش یک کتاب مرجع مفصل رابه عهده دارند ، شورای ویرایش می‌گویند.
در دانشنامه کتابداری و اطلاع رسانی ویراستار به صورت ذیل تعریف شده است: ” کسی که اثر یا مجموعه آثار یا مقالاتی را که از آن خودش است برای انتشار آماده میکند. کار ویرایش ممکن است آماده ساختن مطالب برای چاپخانه منحصر باشد ، یا ممکن است شامل سرپرستی چاپ ، تجدید در متن یا توضیح آن و افزودن مقدمه ، تعلیقات و یا مطالب انتقادی دیگر باشد .

انواع ویراستار

  • الف) ویراستار ادبی
  • ب) ویراستار ساختار و محتوا
  • ج) ویراستار مقابله گر
  • د) ویراستار صوری و فنی
  • هـ) ویراستار تخصصی

بخش هنری و گرافیک : دست اندر کاران این بخش مسولیت امور هنری مانند طراحی ، صفحه آرایی ، نقاشی ورسامی اثر را به عهده دارند.

بخش تولید

این بخش مسولیت تبدیل دست نوشته به متن چاپی رابه عهده دارد در این بخش بیشتر امور فنی مربوط به چاپ و مراحل پایانی پس از چاپ انجام می‌گیرد.

بخش مالی و اداری

انتشاراتی های بزرگ ، گا هی این دو بخش را از هم تفکیک می‌کنند. در انتشاراتی های کوچک ، مسولیت این بخش به عهده ناشر است و او برای رسیدگی به امور مالی یک حسابدار استخدام می کند وظایف بخش مالی فراتر از کار حسابداری است به طوری که در بخش مالی باید هزینه های نشر به طور کلی و جزیی بر آورد و سپس تامین شوند.

بخش توزیع و فروش

در انتشاراتی های بزرگ ، این بخش واحدی مستقل است و گاهی واحد های برون مرزی نیز دارد. در این بخش چرخه تولید کتاب به مرحله پایانی می رسد . مسئولیت بازاریابی ، تبلیغ ، توزیع و فروش اثر به عهده این بخش است.

مراحل نشر

یک نوشته باید مراحلی خاص راطی کند تا یک کتاب شود. همانطور که گفته شد ، یک اثر یا به سفارش ناشر یا بنا به علاقه و احساس نیاز نویسنده ( یامترجم یا گرد آورنده و …) نوشته و برای چاپ به ناشر ارائه میشود.

پذیرش اثر

ناشران و پدید آورندگان ، به صورت رسمی یا غیر رسمی با یکدیگر آشنا می شوند برخی از ناشران که از سیاست ها ی خاصی پیروی میکنند در مجامع فرهنگی ، علمی ، پژوهشی یاهنری شرکت میکنند تا پدید آورندگان مورد نظر خود را برای انتشار آثار شان انتخاب کنند . گاهی نیز پدید آورندگان در چنین مجامعی شرکت می کنند تا برای انتشار آثارشان ناشر پیدا کنند.

آماده سازی

پس از آنکه پدید آور اثر رابه صورت دست نوشته ، ماشین شده یا دیسکت به نام ناشر تحویل می دهد ، ناشر یا همکاران او که در رأس آنها ویراستار قرار دارد ، اثر را ارزیابی می‌کنند. قوانینی راکه هر موسسه انتشاراتی برای حروف چینی، اندازه حروف رسم الخط فارسی ، علائم نشانه گذاری و مانند آنها وضع میکند تا آثار خود را مطابق با آن قوانین منتشر نماید ، شیوه نامه می گویند.

تولید فنی

شروع مرحله تولید فنی پس از اتمام همه مراحل ویرایش است و پایان آن آغاز کار چاپ کتاب درچاپخانه است .
این مرحله شامل طراحی کتاب و جلد و حروف چینی، صفحه آرایی و تصویر گری کتاب است .

اجزای کتاب

هر کتاب از سه جزء اصلی تشکیل میشود: اجزای پیش از متن اصلی ، متن اصلی ، اجزای پس از متن اصلی.

اجزای پیش از متن اصلی

  1. جلد
  2. برگه سفید
  3. صفحه نیم عنوان
  4. صفحه عنوان
  5. صفحه حقوقی

متن اصلی کتاب

متن اصلی فصل ها و زیر فصل ها و بخش های گوناگون کتاب است که تقدم و تأخر آنها با نظر پدیدآور، ویراستار و بخش طراحی تعیین شده است.

اجزای پس از متن

  1. نمایه : سیاهه الفبایی نامها ، واژه ها و مضوعاتی است که در کتاب می آید.
  2. پی افزودها یا ضمائم : به مطالبی که ضمیمه متن کتاب هستند مانند کتاب نامه ، جداول آماری و مطالب توضیحی (تعلیقات ( پی افزود یا ضمائم میگویند.
  3. کتاب نامه : سیاهه منابع و مآخذی است که پدید آور برای تألیف کتاب از آنها استفاده کرده است.

طراحی

طراح بابهره گیری از ذوق هنری ، فن روان بشناسی ، ابتکار عمل و حس زیبا شناختی میان بخش ها و اجزای گوناگون توازن ، وحدت وتناسب ایجاد میکند . ویراستار کتاب را پس از ویرایش به بخش طراحی ارائه میدهد. طراح جای صفحات ، اندازه حروف و نوع آنها حاشیه ها و فضا های خالی صفحات ، محل و نوع و شکل تصاویر و جداول ، اجزای سه گانه کتاب و جلد و روپوش جلد را طراحی میکند.

حروف نگاری

پس از آنکه ، طراح اندازه و شکل حروف را پیشنهاد کرد و مورد توافق ویراستار یا ناشر قرار گرفت به بخش حروف چینی ارائه میشود. پیش از اختراع رایانه ، نوشته ها در چاپخانه حروف چینی میشدند ، اما در حال حاضر ، اغلب ناشران حروف چینی را با رایانه انجام می‌دهند.

صفحه آرایی

یکی از وظایف بخش تولید فنی وزیر بخش ، طراحی است . صفحه آرایی با دست یا با رایانه انجام میشود. طراح یا صفحه آرا به کمک نرم افزار های رایانه ای متن حروف چینی شده را صفحه آرایی میکند.

✔️ پیشنهاد مقاله مرتبط :  چاپ سابلیمیشن چیست؟

قطع کتاب

یکی از کار هایی که در تولید فنی انجام میشود ، تعیین قطع کتاب است. قطع کتاب به معنی اندازه کتاب است و با توجه به اندازه سطح چاپ، طول سطر ، قطع کاغذ و برش های آن انتخاب می شود .
در ایران نزدیک به بیست نوع قطع کتاب وجود دارد . کوچکترین نوع آن قطع ” بازوبندی ” به اندازه ۲×۳ سانتی متر . بزرگترین نوع قطع “رحلی بزرگ” و اندازه آن ۳۴×۵۸ سانتی متر است . از اندا زه های دیگر می توان “وزیری – رقعی – خشتی و جیبی” را نام برد، به طور کلی ، طراحی قطع کتاب با استفاده از اصول روانشناسی ، هنری، ذوقی وقتی انجام می‌شود.

توزیع و فروش

این امر ، در صدی (حداکثر ۳۰ درصد) از درآمد نشر را به خود اختصاص میدهد. چه بسا کتابهایی با ارزش که به دلیل عدم اطلاع رسانی یا توزیع نامناسب در انبارها می مانند ، بنابر این توزیع و فروش کتاب یک فرایند است که باید طبق برنامه ریزی درست و روش های علمی انجام شود . یکی از راههای توزیع درست ، بازار یابی است که طی آن بازار های مصرف ، شناسایی می شوند. امروزه معمولا بازار یابی قبل از انتشار انجام می شود.

تبلیغ

یکی از عوامل مؤثر در توزیع و فروش کتاب تبلیغ است.در بازار یابی نوع تبلیغات و چگونگی آن مشخص میشود. تبلیغ کتابتنها جنبه تجاری ندارد، زیرا کتاب یک کالای فرهنگی است . در واقع ، تبلیغ کتاب نوعی اطلاع رسانی فرهنگی است که موجب رونق بازار و تبادل و توسعه فرهنگی ، سیاسی و اقتصادی یک جامعه می شود.

بهای کتاب

بهای کتاب با توجه به هزینه های متفاوت کتاب محاسبه می شود. بهای کتاب معمولا قیمتی است که خوانندگان آن را برای خرید کتاب میپردازند محاسبه آن بر میزان قیمت تمام شده کتاب ، به اضافه سود ناشر ، تیتراژ کتاب و درصدی است که باید به پدید آور پرداخت شود . قیمت تمام شده به اضافه سود ناشر همان بهای کتاب است که ناشر با داشتن درصد حق التألیف ، حق پدید آور را تعیین میکند ، به روش ذیل ( درصورت توافق در قرار داد ) : در صورت توافق در قرار داد ، سهم پدید آور = ۱۵% × تیراژ × بهای کتاب
۱۰۰

انواع ناشران حرفه ای

ناشران به گروههای زیر تقسیم میشوند

  1. ناشران از نظر موضوع
  2. ناشران از نظر کیفیت آثار ( اعتبار فعالیت و تأثیر)
  3. ناشران از نظر سرمایه گذاری
  4. ناشران متون درسی
  5. ناشران متون دانشگاهی
  6. ناشران آثار تجدید چاپی
  7. ناشران همکار
  8. ناشران سازمان های بین المللی
  9. خود ناشران

ناشران از نظر موضوع به دو گروه عمومی و تخصصی تقسیم میشوند. گروه تخصصی نیز به دو گروه خاص و رخص تقسیم میشود. ناشران عمومی در تمام زمینه های شعر ، داستان، تاریخ، دین و مذهب، جغرافیا و سرگرمی و مانند آنها فعالیت میکنند. فعالیت آنها پیش از آنکه جنبه فرهنگی داشته باشد، جنبه اقتصادی دارد. و ناشران تخصصی نیز کاملا تخصصی کار میکنند و اغلب برای مخاطبانی خاص فعالیت می کنند. ناشران از نظر کیفیت آثار و اعتبار و تأثیر آنها بر بازار نشر به چهار گروه تقسیم میشوند: ناشران با آثار با ارزش، ناشران با آثار کم ارزش ،ناشران متکبر و تأثیر گذار و ناشران پیرو و تأثیر پذیر.
ناشران با آثار با ارزش ، ناشرانی هستند که مخاطبان خود را میشناسند و تلاش میکنند تا آثاری را منتشر کنند که در جامعه تأثیر بگذارد و اثری ماندگار باشد . ناشران با آثار کم ارزش ، مخاطبان خود را نمی شناسند و تنها به دنبال منافع مادی خود هستند.
ناشران متکبر و تأثیر گذار ناشرانی هستند که مسائل جامعه خود را می‌شناسند و گاهی حتی نیاز های آینده را پیش بینی و بر اساس آن ها برنامه ریزی میکنند.
ناشران از نظر چگونگی سرمایه گذاری ، مقدار سرمایه و وابستگی سرمایه آنها به صورت زیر تقسیم میشوند:
ناشران آزاد تجاری: ناشرانی هستند که با سرمایه خصوصی خود و گاهی با به مخاطره انداختن سرمایه خود آثاری را منتشر می کنند .
ناشران دولتی : ناشرانی هستند که بیش از پنجاه درصد سرمایه ، متعلق به آنها است و اگر این سهم کمتر از پنجاه درصد باشد ، وابسته به دولت میشوند.
ناشران ازنظر سرمایه گذاری به دو گروه انتفاعی و غیر انتفاعی تقسیم میشوند ناشران آزاد اغلب ناشران انتفاعی هستند، یعنی اغلب برای توسعه سرمایه و سود آوری دست به کار نشر میزنند . ناشران دولتی و وابسته به دولت را می توان ناشران غیر انتفاعی نامید. ناشران غیر انتفاعی غالبا در راستای هدف های والای فرهنگی، توسعه بهداشت، تبلیغ مبانی عقیدتی و مذهبی و سیاسی، گسترش نیات خیر خواهانه م نظایر آن اقدام به نشر میکنند.
ناشران آثار تجدید چاپ : آثار تجدید چاپ آثاری هستند که پس از فروش کتابها در چاپ اول، چاپ مجدد میشوند، ناشران ایرانی معمولا در چاپ اول سودچندانی عایدشان نمیشود، بلکه تنها سرمایه آنها باز میگردد. آنان معمولا در چاپ های بعدی سود می برند به همین دلیل ناشران ایرانی ترجیح می دهند خود اقدام به چاپ مجدد نمایند.
ناشران همکار : بعضی از ناشران به دلایل اقتصادی یا عدم توانمندی های فنی با ناشران دیگر قرار داد میبندند و باهم فعالیت می‌کنند.
این گونه ناشران غالبا از سرمایه مشترک و تجربیات فنی و تخصصی یکدیگر ، برای بهبود کار بهره می‌جویند.
ناشران سازمان های بین المللی : سازمان های بین المللی نظیر یونسکو- یونیسف- سازمان بهداشت جهانی-ایفلا و مانند آنهانیز که جنبه بین المللی دارند دارای انتشاراتی هستند، هدف از انتشارات ، در این گونه سازمان ها ، اشاعه دانش و فرهنگ در راستای هدف های این سازمان ها است، این ناشران معمولا با سرمایه اعضاء که بخشی از آن به انتشارات اختصاص می یابد ، فعالیت میکنند.
خود ناشران : گاهی پدید آورندگان با سرمایه خود اقدام به نشر کتاب خود میکنند . اصطلاح مؤلف – ناشر یا ناشر – مؤلف از آن جا بوجود آمده است . پدیده ی خود ناشری موجب کاهش قیمت ها و در نتیجه قیمت پشت جلد میگردد و تا حدودی مشکل مربوط به حق تألیف را حل میکند . گذشته از آن ، کتابها کمتر در پیچ و خم دیوانسالاری می مانند و در نتیجه زودتر به دست استفاده کنندگان می رسند . این پدیده جنبه های منفی نیز دارد، از آن جمله عدم ارزشیابی و بررسی کتاب، پیش از چاپ و وجود اشکالات احتمالی در محتوای کتابها به دلیل عدم ویرایش و داوری است .

چاپ

چاپ ، عمل مکانیکی تکثیر است و به فن و صنعت تکثیر صورت و نقوش ، حروف ، خطوط ، تصاویر و نظایر آن بر کاغذ ، پارچه ، شیشه ، فلز، پلاستیک ، چوب و غیره گفته میشود . چاپ یکی از مهمترین و اساسی ترین شیوه های نگهداری ، انتقال و اشاعه اطلاعات در تاریخ بشر بوده است.

مراحل چاپ کتاب

  • الف) تحویل گرفتن اثر : پس از آنکه اثر دست نوشته، مراحل نشر را طی کردو آماده چاپ شد، ناشر آن را به چاپخانه و چاپگر تحویل می دهد. چاپخانه محلی است که کتاب یا نشریات در آنجا به چاپ میرسد . چاپگر پس از تحویل گرفتن دست نوشته از ناشر که اصطلاحا به آن “خبر چاپی” یا نسخه اورژنیال می‌گویند، بر اساس یک قرار داد ،متن رابه چاپ می‌رساند.
  • ب) اصلاح خبر چاپی ( اورژنیال ) : در این مرحله نخستین نسخه ماشین شده که ممکن است اشتباههایی داشته باشد آماده می‌شود، آنگاه نمونه خوان یا ویراستار اشتباههای اثر را اصلاح می‌کند.
  • ج) آماده سازی پیش از چاپ : در مرحله تولید فنی ناشر اثررا حروف نگاری ، صفحه آرایی و طراحی می‌کند.
    د) حروف چینی : در مرحله حروف چینی ، حروف را بر مبنای متنی که برای چاپ آماده سازی شده است مرتب میکنند . حروف چین کسی است که کنار هم قرار گرفتن حروف را برنامه ریزی می‌کند .
✔️ پیشنهاد مقاله مرتبط :  طراحی لوگو در شیراز

باز بینی آخرین نمونه

اگر نمونه اول دارای غلط باشد ، پس از تصحیح ، یک نمونه دیگر از آن گرفته میشود تا دوباره نمونه خوانی شود ، هر گاه نمونه بعدی هم غلط داشته باشد ، آنقدر نمونه مجدد گرفته میشود تا نمونه ای بدون غلط به دست آید و بتوان آن را برای صفحه آرایی و تکثیر فرستاد . نمونه ای راکه چنین وضعیتی داشته باشد “نمونه آخر” می نامند.

صفحه آرایی و تنظیم

در صفحه آرایی کارهایی مانند قرار دادن درست ومناسب طرح ها، نقشه ها،جدول ها،نمودارها،پانویس ها،ترتیب درست صفحات فاصله بالا و پایین صفحات و نظایر آن انجام میشود.

اندازه سازی خبر

نمونه اصلی و خبر ( منظور خبری نیست که نویسنده نوشته یا تایپ کرده است ) ، اصطلاحاتی هستند که در طول کار استفاده میشوند. در واقع حروف چاپی ( غیرتصویری ) ، طرح ها ، نقشه ها ، عکس ها و اسلاید های رنگی و سیاه و سفید در فضایی که برای کتاب در نظر گرفته شده است اندازه سازی میشوند و اندازه وکب حروف چاپی مشخص میشوند.

مونتاژ

مجموعه ای از کارهایی است که سبب زیباتر شدن کتاب میشود.

کپی( تهیه زینک)

زینک ورقه ای بسیار نازک فلزی است که فیلم را روی آن عینا کپی میکنند ، زینک را درست روی فیلم هماهنگ و مطابق میکنند تا هم اندازه محل قرارگرفتن بر ماشین چاپ باشد. معمولا زینک را نگه می دارند تا اگر اثر چاپ مجدد برسد ، ازآن استفاده کنند.

فرایند های اصلی چاپ

در کار چاپ، چهار فرایند وجود دارد: ا- چاپ لترپوس (برجسته) ۲- چاپ گراور (گود) ۳- چاپ لیتوگرافی (مسطح) ۴- چاپ اسکرین (متخلخل یا استنسیل).

  •  لترپرس یا روش چاپ برجسته
  • گراور یا روش چاپ گود
  • لیتوگرافی با روش همسطح
  • اسکرین با روش چاپ متخلخل یا استنسیل

تکثیر یا چاپ فوری : این نوع چاپ را ” زیرو گرافی و زیراکس ” نیز میگویند. روش کار آن به صورت تهیه نسخه های اضافی
از روی نسخه اصلی یا نسخه مادر است. از انواع تکثیر می‌توان فتوکپی ، زیراکس ، عکاسی ، اوزالید ، میکرو فیلم و امثال آنهارا نام برد.

سایر فرآیندهای چاپ : علاوه بر چهار نوع اصلی چاپ ، چندین نوع دیگر چاپ وجود دارد که عمل چاپ بدون تمام انجام میشود این نوع چپ ها دارای کاربردهای خاص هستند :

  1. چاپ از طریق قوه جاذبه دافعه بار های الکتریکی (الکترو استاتیک)
  2. چاپ از طریق پاشیدن مرکب
  3. چاپ از راه عکاسی
  4. چاپ لیزری

مرحله پایانی

پس از چاپ لازم است که کارهایی روی اثر چاپ شده انجام شود ، تا برای توزیع و فروش آماده گردد. بیشتر کارهای چاپی ، اعم از نشریات چاپی بدون جلد، جزوه ها، کاتالوگ ها، مجلات و کتابها باید طی عملیاتی ، صحافی و به یک کار چاپی کامل تبدیل شوند. تنها کارهای چاپی نظیر (علامیه ها، کارتهای ویزیت و امثال آنها نیاز به صحافی ندارند.

صحافی کتاب

سه راه مختلف برای صحافی کتاب وجود دارد : ۱- صحافی مرحله ای: این نوع صحافی از نظر دوام بهترین نوع صحافی است. ۲- صحافی کامل کتاب : این نوع صحافی برای کتابهای ارزان قیمت استفاده می شود. ۳- صحافی مکانیکی کتاب : این نوع صحافی برای کتابهای راهنما ، دفترچه های یادداشت و نظایر آنها استفاده می شود.

ماشین های چاپ

ماشین های چاپ، انواع گوناگون دارند و از زمان اختراع ، تاکنون تغیرات بسیار کرده و پیچیده تر شده اند ، اما اساس کار آنها یکسان است. به طور کلی ماشین های چاپ دو نوع هستند :
۱- ماشین های چاپ ورقی که با ورق های جداگانه کاغذ تغذیه میشوند .
۲- ماشین های چاپ رول که با نوار های پیوسته کاغذ تغذیه میشوند.
ماشین های چاپ ممکن است تک رنگ یا چند رنگ باشند . روی ماشین های چاپ چندرنگ معمولا هر رنگ به یک واحد کامل چاپ نیاز دارد، مثلا یک ماشین چاپ دورنگ دارای دو واحد کامل چاپ و ماشین چاپ چهار رنگ دارای چهار واحد کامل است.
سه نوع ماشین چاپ لترپوس (برجسته) وجود دارد: پلاتن(ملخی)،سیلندری تخت(مسطح)، روتاری(دوار).
استفاده از رایانه در چاپ : امروزه هرکس که به یکی از شبکه های اطلاع رسانی جهانی دسترسی پیدا کند ، بالقوه یک ناشر است ، زیرا میتوانددر صفحه اصلی شبکه جهان گستر آنچه را در سر دارد به سراسر شبکه بفرستد، تکثیر، پخش و توزیع کند بی آنکه لبه تیغ سانسور موانعی برای او فراهم کند.
کتابهای الکترونیکی: در صورتی که پدید آوران به امکانات الکترونیکی دسترسی داشته باشند ، مقاله خود را در واژه پرداز ضبط میکنند و با همان شکل به ویراستارمیدهند و مقاله را منتشر میکنند .این نوشته ها معمولا روی کاغذ منتشر نمی شوند ، اما در صورت نیاز میتوان از طریق چاپگر ، نسخه چاپی آن را نیز فراهم کرد، به این امر “نشر الکترونیکی” میگویند. مهمترین مزایای کتابهای الکترونیکی به صورت زیر است:
۱-ذخیره اطلاعات انبوه( متن، صدا و تصویر) در حجم بسیار اندک است .
۲-قابلیت جستجوی بدون واسطه و بسیار متنوع(اطلاعت دسته میشوند و گزینش اطلاعات بسیار آسان است)
۳- امکان انتقال و نگهداری آنها آسان (برخی از آنها در جیب حمل میشوند) است.
۴- قابلیت تکثیر ارزان و آسان است .
۵- امکان نصب و راه اندازی راحت است
۶- تداوم و بقای آنها نسبت به منابع چاپی طولانی تر است.
۷- هزینه های سفارش ، خرید ،نگهداری، فهرست نویسی و رده بندی کمتر است.
۸- استفاده از چند کاربر از یک کتاب الکترونیکی امکان پذیر است.
۹- برخی از انواع آنها سریع رمز آمد میشود.
۱۰- دسترسی روی شبکه امکان پذیر است.
۱۱-عدم سانسور مطالب هنگامیکه منابع الکترونیکی پیوسته هستند.
برخی از معایب کتابهای الکترونیکی عبارتند از :
۱) سخت افزار و لوازم جانبی آنها مورد نیاز است.
۲) امکان دارد اطلاعات به خصوص در دیسک های فشرده نوری مخدوش شوند.
۳) زمانی که عمل تکثیر بدون اجازه انجام میشود ، حق مؤلف از بین می‌رود.
۴) در استفاده از رایانه به دانش پایه نیازمندیم.

تأثیر اینترنت بر نشر و چاپ

تأثیر اینترنت بر نشر به شکلهای زیر می باشد :
۱) تبدیل ناشران به معماران کتاب، یعنی اطلاعات را گرد آوری و بر شکل گیری کتاب جدید نظارت میکنند
۲) سهولت در سفارش و خرید کتاب
۳) انجام دادن برخی از امور که هم در چاپ و هم در نشر وجود دارد مانند جدول، نمودار ،تصویر گزینی ، ویرایش و نسخه پردازی که امکان ارسال به نقطه دیگر دنیا میسر می شود و بدون پرداخت هزینه حمل و نقل دوباره به ناشر بر می‌گردد.
۴) تمام استفاده کنندگان از اینترنت میتوانند از کتابهای الکترونیکی استفاده کنند.

نشر کتاب در کشور های در حال توسعه

چند سالی بیش نیست که اصطلاح کشورهای جهان سوم جای خود را به کشور های در حال توسعه داده است. برای تعیین پیشرفته بودن یا در حال توسعه بودن یک کشور شاخص هایی وجود دارد که سازمان های اقتصادی و فرهنگی جهان آنهارا مشخص میکنند، مثلا میزان در آمد ناخالص ملی، تراز میان واردات و صادرات ، تولید، مصرف و توسعه ازجمله ی این شاخص ها هستند . در حوزه فرهنگ نیز شاخص هایی وجود دارد . مانند سواد(میزان باسوادان و بی سوادان) افرادی که به مقاطع مختلف تحصیلی راه می یابند ، تولیدات فرهنگی (کتاب،روزنامه،مجله،فیلم،برنامه های تلویزیونی و رادیویی و … ) تعداد کتابخانه ها ،دانشگاه ها و موسسات مانند آنها یکی از شاخص ها ی مهم که توسعه یافتگی فرهنگی رانشان میدهد ، تولیدات فرهنگی و مهمترین آنها کتاب است . درنشر کتاب در کشور های جهان سوم و ایران مسائل مهمی می توانند تأثیر گذار باشند . تولید و مصرف اطلاعات: متأسفانه سهم کشور های در حال توسعه ، در تولید دانش و فراورده علمی اندک و در نتیجه سرمایه گذاری این کشور ها برای تولید اطلاعات علمی نیز اندک و به طبع آن تولیدات علمی – پژوهشی این گونه کشور ها در مقابل کشور های پیشرفته نیز اندک است .
نتایج تحقیقی در ایران ، نشان میدهد که میزان تولید نسبی اطلاعات در مقیاس کلان، در هیچ خوره علمی به یک درصد میزان مصرف اطلاعات نمیرسد. با توجه به آمارها ، کشور های پیشرفته ی دنیا بیشترین تولید منابع و اطلاعات را دارندو کشور های جهان سوم تنها مصرف کنندگان آن منابع و اطلاعات هستند. خود نگری به جای کلان نگری: یکی از مشکلات نشر در کشور های در حال توسعه خردنگری به جای کلان نگری است . در کشور های جهان سوم یا برنامه های دراز مدت طراحی نمی شوند یا اگر میشوند
آنقدر ایده آل و دست نیافتنی هستند که هرگز به عمل در نمی آیند در کشور های جهان سوم، اغلب به برنامه های سطحی و زود گذر توجه می شود و برنامه ریزی ها کوتاه مدت و جزئی نگر هستنددر کشور های در حال توسعه یکی از مهمترین راه کار ها برای حل مسائل نشر،( ایجاد نظام یکپارچه و ملی اطلاع رسانی است .
شمارگان کتاب، کتابخوانی و اقتصاد نشر: شمارگان یا تیتراژ کتاب عبارت است از تعداد کتاب ، مجله، روزنامه، و غیره که در یک نوبت به چاپ میرسد. یکی از شاخص های مهم کتابخوانی میزان شمارگان کتاب است. میزان تیراژ کتاب را نسبت به جمعیت به خصوص جمعیت با سواد کشور می سنجند. تیراژ کتاب به عوامل گوناگون بستگی دارد که همگی آن ها ، مانند حلقه هایی در یک زنجیر بر یکدیگر اثر می گذارند. به طور کلی ، عوامل محیطی نظیر شرایط جغرافیایی ، تاریخی ، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی بر تیراژ کتاب مؤثر است . قیمت کتاب هم در تیتراژ کتاب مؤثر است یکی از دلایل عدم مطالعهبه خصوص در میان اقشار کم در آمد ، می تواند گرانی کتاب باشد. نظام آموزشی : در کشور های در حال توسعه نظام آموزشی مانعی بزرگ برای عدم رونق بازار شد و پایین آمدن سطح کتابخوانی است کشور های در حال توسعه ، اغلب دارای جمعیتی زیاد و در آمدی اندک هستند بنابراین توان برنامه ریزی مناسب در زمینه تعلیم و تربیت ندارند. نظام آموزشی آن ها بر پایه معلم ، کتاب درسی و مدرسه استوار است و در نهایت هدف آنها گرفتن
مدرکی برای ورود به بازار کار یا دانشگاه است.در چنین نظامی ، دانش اموزان برای ارتقای سطح دانش خود ضرورتی به تحقیق و مطالعه و مراجعه به منابع یا کتابخانه های اموزشگاهی نمی بینند، زیرا تنها باید کتاب درسی خود را یاد بگیرند و نمره مورد نیاز را کسب کنند.

✔️ پیشنهاد مقاله مرتبط :  معرفی دستگاه فتوکپی

اقتصاد نشر

اقتصاد بیمار کشورهای در حال توسعه ، عاملی مهم در عقب نگه داشتن و عدم توسعه این گونه کشورها است.کشورهای در حال توسعه با این که منابع غنی دارند به دلایل متعدد دارای اقتصاد تک محصولی هستند و توان تولید انها پایین است. صنعت نشر بالقوه نیازمند مواد ،مصالح، تجهیزات و دانش فنی است این گونه مواد غالبا در کشورهای توسعه یافته، تولید می شود و کشورهای در حال توسعه باید انها را خریداری کنند.یکی دیگر از جنبه های اقتصاد نشر عرضه و تقاضاست. بازار کتاب باید مانند هر کالای دیگری متقاضی فراوان داشته باشد تا عرضه ان بالا رود تقاضا برای کتاب پیچیدگی های فرهنگی خاص خود را دارد. چنانچه قبلا اشاره شد ، سطح سواد، نظام اموزشی کار آمد،رسانه ها ، کتابخانه های عمومی فعا ل ، نظام علمی و اطلاع رسانی و نظایر انها میزان تقاضا را برای کتاب بالا می برد.
حق مؤلف: حق مؤلف که معادل انگلیسی آن copy right است، حقی است که بدای پدیدآورندگان اثار، اعم از کتاب (تألیف، ترجمه، تدوین،و گرد اوری ) نوار کاست و ویدیئو، نقاشی، شعر،اهنگ سازی،ترانه سرایی و مانند ان ها قائل می شوند. قانون حق مؤلف،نخستین بار در ۱۷۹۰ میلادی در ایالات متحد امریکا به تصویب رسید بر اساس آن “هر کس حق دارد منافع معنوی و مادی ناشی از هر نوع تولید علمی، ادبی یا هنری را که خود مؤلف،آن است، حفظ کند.”دو معاهده یا توافقنامه جهانی برای حق مؤلف وجود دارد که عبارتند از:معاهده برن و معاهده ژنو یا معاهده جهانی حق مؤلف .

معاهده برن

معاهده یا قرارداد برن در نهم سپتامبر ۱۸۸۶ میلادی، در شهر برن ، در کشور سوئیس به اضاء رسید. نخستین کشورهای امضاء کننده این قرارداد عبارتند از :آلمان، ایتالیا، اسپانیا، بلژیک، انگلستان، فرانسه، تونس، سوئیس و هائیتی و… این قرارداد بی توجه به اجاد محدودیتی از گونه های متعدد و متنوع اثار ادبی و هنری مانند کتاب،رساله و سایر نوشته ها مانند مقالات و نامه ها و اثار شفاهی که به صورت مکتوب در می آیند(مثل سخنرانی ها،خطابه ها و وعظها) واثار نمایشی، پانتومیم ها ،آثار موسیقی، آثار سینمایی، نقاشی، پیکرنگاری، گچ بری، مجسمه سازی، کنده کاری، عکاسی، نقشه های جغرافیایی، طرح ها و آثارنقشه برداری،معماری،آثار مربوط به ترجمه،گردآوری و سایر آثار تبریلی،دایرة المعارف و گلچین های ادبی یاد کرده است.قرارداد برن نحوه جبران خسارت کسانی را که آثارشان مورد تجاوز قرار گرفته است به قوانین محلی کشورمحل انتشار اثروا گذاشته است.
قرارداد جهانی حق مؤلف(قرارداد ژنو): در جهت تحقق اصل ۲۷ اعلامیه جهانی حقوق بشر پایه های طرح جهانی حق مؤلف ریخته شد.این طرح بر حقوق افراد نسبت به برخورداری از منافع مادی و معنوی آثار علمی ،ادبی و هنری خود تأکید دارد و با همکاری کارشناسان پنجاه کشورسازمان یونسکو ارائه شده است.مرکز ان در ژنواست و بر اساس گزارش های به دست آمده موفق تر از سایر طرح ها بوده است.قرارداد جهانی ۱۹۵۲ م،در سال ۱۹۷۱ م.در پاریس مورد تجدید نظر قرار گرفت.این قرار داد ،به دلیل اهمیت داشتن “کنوانسیون”خوانده شد.حق مؤلف در ایران:در ایران ،درباره حق مؤلف ،دو قانون،یکی در سوم آذر ماه ۱۳۴۸ – هجری شمسی،”قانون حمایت از حقوق مؤلفان مصنفان و هنرمندان است که چهار فصل ،سی و سه ماده و سه تبصره دارد. قانون مصوب ۱۳۵۲ –هجری شمسی”قانون ترجمه و تکثیر کتب و نشریات و آثار صوتی”است که نام این قانون نشانگر چگونگی حمایت آن از پدیدآورندگان است.
کشورهای در حال توسعه کارتل های انتشاراتی: ناشران بزرگ کشورهای توسعه یافته مانند کارتل های نفتی و اقتصادی بزرگ دنیا عمل می کنند و می توان آن ها را کارتل های انتشاراتی نامید. ناشران کشورهای در حال توسعه اغلب کم توان و فقیر و خرده پا و فاقد امکانات فنی و تجهیزات لازم هستند ،بنابراین نمی توانند با کارتل های انتشاراتی بین المللی همکاری یا مقابته کنند. از سوی دیگر ،پیوستن به این معاهدات شامل موادی غیر از کتاب مانند روزنامه، مجله، خبر و رسانه، طرح ها، نمودارها، تصویرها، نرم افزارها و مانند انها است که همه‌ی این مواد تعهدات مالی سنگینی را برای ناشران کشورهای در حال توسعه ایجاد می کند.مورد دیگری که سبب می شود تا همه چیز به نفع کشورهای در حال توسعه تمام شود،مسئله ترجمه است نسبت ترجمه زبان های بومیبه زبان هی لاتین به ویژه انگلیسی ،بسیار کمتر از اثار ترجمه شده از زبان های لاتین به زبان های بومی است و این عدم تعادل نیز به نفع کشورهای توسعه یافته تمام می شود.کشورهای در حال توسعه با پیوستن به این معاهدات ملزم به مکاتبه با خارج از کشور و گرفتن مجوز قانونی از کشورهای در حال توسعه هستند و این امر نیز خود مشکلی دیگر برای ناشران کشورهای جهان سوم است.
مشکلات نشر کشورهای در حال توسعه به ویژه ایران را بدون رعایت اولویت به صورت زیر می توان خلاصه نمود: سیاست خرد نگری به جای کلان نگری در دولت ها – پایین بودن سطح سواد – پایین بودن میزان تولیدات علمی و پژوهشی.

پایین بودن تیراژکتاب
– پایین بودن میزان کتابخوانی
– عدم پویایی کتاب خانه ها به ویژه کتابخانه های عمومی
– وجود مشکلات اقتصادی
– وجود مشکلات اموزشی در نظام رسمی
– عدم پیوستن به معاهدات بین المللی حق مؤلف
– عدم جریان آزاد اطلاعات.

آیا این مقاله برای شما مفید بود؟

بله
خیر
از ارسال بازخورد شما برای ارتقای کیفیت مطالب سپاسگزاریم 🌹🙏

اشتراک گذاری :  |   |   |   |   |   | 
×