20 اکتبر – روز جهانی پوکی استخوان

ممکن است دچار پوکی استخوان باشید ، بدون آن که از بیماری خود اطلاع داشته باشید . به همین سبب است که پوکی استخوان ” بیماری خاموش “ نامیده می‏شود . در مراحل اولیه‏ ی بروز پوکی‌استخوان ، علائم آن به ندرت ظاهر می‏شود ، که این ظاهر نشدن علائم تشخیص بیماری را دشوار می‏کند .

اهمیت پوکی استخوان به حدی است که سازمان بهداشت جهانی WHO روز 20 اکتبر ( 28 مهرماه ) را به عنوان روز جهانی پوکی‌استخوان یا همان استئوپروز نامگذاری کرده است .

پوکی استخوان بیماری خاموش

فرد ممکن است بدون آن که خود متوجه شود به پوکی‌استخوان مبتلا شده باشد ، در واقع به همین علت است که پوکی‌استخوان بیماری خاموش نامیده می شود . متاسفانه علائم بالینی در مراحل اولیه ی بیماری پوکی استخوان وجود ندارد . اما در مراحل پیشرفته از روی عوارض می توان به وجود این بیماری پی برد . عوارض پوکی استخوان عبارتند از : شکستگی خود به خودی با کمترین ضربه بر استخوان ها به خصوص در نواحی ران و لگن ، کمر و ستون مهره ها که غالبا این اولین علامت است .
کمر درد شدید در نقطه خاص که نشانه شکستگی است . شکستگـی هـای حاصـل از بیماری پوکی ‌استخوان ، به طور عمده درنواحی گردن ، استخوان ران ، مهره های ستون فقرات و استخوان های مچ دست ، رخ می دهد حتی گاهی شکستگی های خودبه خودی مهره ها ، گردن و استخوان ران نیز دیده شده است . وقتی بیماری خیلی شدید باشد ، فشارهای خفیفی مثل خم شدن به جلو ، عطسه یا سرفه کردن نیز می تواند باعث شکستگی مهره شود .

از عوارض دیگر این بیماری تغییر شکل ستون فقرات است که موجب انحنای پشت یا قوز درآوردن می شود . کوتاه شدن قد نیز می تواند عارضه ای از این بیماری تلقی شود . حتی بعضی محققان عقیده دارند افتادن دندان ها در سال های بالا نیز ناشی از همین پوکی‌استخوان است .

عوامل موثر در پوکی ‌استخوان

پوکی ‌استخوان به دلایل مختلف در افراد ایجاد می شود از جمله این عوامل افزایش سن فرد است که احتمال بروز پوکی ‌استخوان را در افراد افزایش می دهد . در واقع بعد از ۳۰ سالگی به ازای هر ۱۰ سال بتدریج علائم کاهش توده استخوانی افزایش می یابد . جنس ، یائسگی ، سابقه فامیلی ، وزن و اندازه استخوان ، بیماری ها ، مصرف داروها ، عدم تحرک ، سیگار کشیدن و کمبود کلسیم و ویتامین در مواد غذایی از دیگر دلایل ابتلا به پوکی‌ استخوان است .
علاوه بر این موارد ، پوکی ‌استخوان به طور ثانویه در افرادی که اختلالات هورمونی و متابولیسمی مانند بیمـاری هـای مزمـن کبـد و کلیـه ، دیابـت نـوع یک و اختلال رشد و هورمون های جنسی دارند بیشتر دیده می شود . همچنین از عوارض مصرف طولانی مدت داروهای حاوی کورتون نیز بروزپوکی ‌استخوان است .

تشخیص پوکی استخوان

در حال حاضر بهترین روش برای تشخیص پوکی استخوان ، سنجش تراکم استخوان یا دانسیتومتری است . امروزه برای سنجش تراکم استخوان دستگاه های جدیدی ساخته شده اند که می توانند با دقت نسبتا زیادی تراکم استخوانی و نسبت آن با استخوان سالم و سن مناسب را اندازه گیری کنند . آزمایش سنجش تراکم استخوانی بدون درد است و تنها چند دقیقه طول می کشد . همچنین احتیاج به آمادگی قبلی ندارد و برای انجام آن دارویی مصرف نمی شود . این سنجش پزشک را قادر می سازد تا استحکام استخوان را بسنجد و شدت پوکی‌ استخوان را مشخص کند .

پیشگیری از پوکی استخوان

پوکی استخوان قابل پیشگیری و درمان است ; اما از آنجا که معمولاً تا زمان شکستگی ، علامت هشدار دهنده ای ندارد ، در تعداد کمی از افراد در زمان مناسب تشخیص داده شده و درمان می شود . از این رو پیشگیری ، تشخیص زود هنگام و درمان موثر پوکی استخوان از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشد .

دریافت کلسیم و ویتامین دی کافی ، ترک سیگار ، داشتن فعالیت فیزیکی مداوم و متعادل (مثلاً حداقل 30 دقیقه پیاده‏ روی روزانه )  در پیشگیری از پوکی استخوان موثر هستند .

رایج‌ترین اشکال درمان پوکی استخوان:

تجویز درمان های دارویی تحت نظر پزشک متخصص شامل بایفونیت ها ، رالوکسیفن و کلسی تونین .

مکمل های کلسیم و ویتامین D .

ورزش منظم شامل ورزش های تحمیل کننده وزن ، مقاومتی و تعادلی .
پیاده‌روی ، پا زدن بر روی دوچرخه‌های ثابت و سایر فعالیت‌های کم ‌ضربه با حداقل خطر افتادن نیز توصیه می‌شوند .
ترک سیگار و الکل .
خوردن رژیم غذایی غنی از لبنیات مانند شیر ، ماست و پنیر کم‌چربی ; ماهی آزاد ، ساردین و پنیر سویا ؛ و سبزیجات برگ ‌دار سبز مانند اسفناج و سبزی ‌خوردن .