30 سپتامبر – روز جهانی مترجم و ترجمه

یک مترجم خوب براساس تعریف یک فرد 2 دوزبانه است. با این حال عکس آن لزوماً صادق نیست یک فرد دوزبانه بدنیا آمده و پرورش یافته هنوز هم به 2 چیز نیاز دارد تا مبدل به یک مترجم گردد. اول مهارت و تجربه لازم برای ترجمه و دوم شناخت از حوزه‌ای که در آن ترجمه خواهد کرد.

روز جهانی ترجمه
30 سپتامبر روز جهانی ترجمه نامیده شده است. به مناسبت گرامیداشت سنت جروم  مترجم شهیر کتاب انجیل به زبان لاتین، روز مرگ وی را به عنوان روز جهانی ترجمه نامیده اند.

فدراسیون بین المللی ترجمه (FIT) در 1991 پیشنهاد تعیین این روز را به عنوان روز جهانی ترجمه ارائه می دهد و طبیعتاً پذیرفته می شود. فدراسیون هدف خود را از این اقدام ارج نهادن به مترجمان و تأکید بر اهمیت حرفۀ ـ به اصطلاح مظلومِ ـ ترجمه اعلام کرد و این روز را انگیزه ای برای مترجمان و مؤسسات ترجمۀ سراسر جهان دانست تا به غیرمترجمان و استفاده کنندگانِ خدمات ترجمه یادآور شوند که ترجمه (از هر نوع آن) حرفۀ بسیار مهم و حیاتی در جهان امروز است. هر ساله در روز جهانی ترجمه گردهمایی هایی در دانشگاه ها و مؤسسات جهان با شرکت صاحب نظران و پژوهشگران ترجمه برگزار می شود.
مترجم کیست؟
یک مترجم اطلاعات مکتوب (نوشتاری) از قبیل مقالات مجله و روزنامه، کتابها، کتابهای راهنما، اسناد و غیره را از یک زبان به زبان دیگر بر می‌گرداند این نبایستی با یک مفسر اشتباه گرفته شود که اطلاعات گفتاری نظیر گفتگوها، ارائه‌ها و نوشته‌ها و نظایر آن را از یک زبان به زبان دیگر را تبدیل می‌کند. نمی‌بایست یک مترجم را با یک مفسر اشتباه گرفت. گرچه قدری رابطه‌ای مبهم میان این دو قابلیت وجود دارد. مترجمان نمی‌توانند لزوماً به تفسیر بپردازند و مفسران نیز لزوماً نمی‌توانند به ترجمه بپردازند. به علاوه بهترین مترجمان، مفسران خوبی نیستند و بالعکس.
ويژگي هاي يك مترجم خوب
درباره يك مترجم خوب نظرات زيادي ارائه شده است. در نگاه اول به نظر مي‌رسد كه يك مترجم خوب بايد به دو زبان تسلط كامل داشته باشد اما اين به تنهايي كافي نيست. برخي، علاوه بر تسلط به دو زبان، بعضي مهارتها و ويژگي‌هاي ديگر را نيز براي مترجم خوب برشمرده­ اند. براي نمونه ناباكوف مي­گويد: استعداد نويسندگي مترجم بايد در حدود استعداد كسي باشد كه اثرش را ترجمه مي­كند. نايدا نيز مي‌گويد: كسي كه نتواند اثر قابل ملاحظه‌اي بنويسد بعيد است بتواند اثر قابل ملاحظه‌ي ترجمه كند. يك مترجم خوب بايد مثل يك هنرپيشه خوب به كلمات حيات و حركت ببخشد، مترجم حتماً بايد خودش نويسنده باشد».
اما متأسفانه چنانكه جان دان(John Donne ) مي گويد اكثر مترجمان ما كساني هستند كه چون نمي‌توانند بنويسند به ترجمه روي مي‌آورند.
اتين دوله(Etienne Dollet ) درباره ويژگي‌هاي يك مترجم خوب مي گويد:
– مترجم بايد محتواي متن و قصد نويسنده را بخوبي درك كند.
– مترجم بايد از دانشي وسيع در زبان مبدأ و مقصد برخوردار باشد.
– مترجم بايد از ترجمه لفظ به لفظ كه هم به مفهوم متن اصلي و هم به زيبايي آن لطمه وارد مي كند بپرهيزد.
– مترجم بايد شكل‌هاي گفتاري رايج و متداول در دو زبان را بشناسد و به كار گيرد.
– مترجم بايد از طريق انتخاب و ترتيب مناسب كلمات، تأثيري همه جانبه و لحني مناسب متن اصلي به ترجمه ببخشد.