9 مرداد روز اهدای خون

مقدمه ای بر تاریخچه اهدای خون

در مرداد سال 1353 شمسي سازمان انتقال خون ايران با هدف سامان بخشيدن به وضع آشفته خون رساني و به منظور ترويج فرهنگ اهدا، تهيه و تأمين خون و فرآورده هاي سالم و مطمئن و رايگان براي رفع نياز بيماران نيازمند، به خصوص مبتلايان به تالاسمي، هموفيلي و لوسمي به وجود آمد.

از آن تاريخ به بعد، سالروز تأسيس اين سازمان در نهم مرداد ماه، به عنوان روز اهدای خون نام گذاري شده است. جمع آوري خون از داوطلبانِ اهدای خون، و آماده سازي آن براي نجات بيماران و مصدومين، ايجاد پايگاه در بيمارستان ها و واحدهاي سيار و ثابت جهت تهيه خون، ثبت اطلاعات لازم به منظور دعوت براي اهداي خون به هنگام ضرورت و توزيع خون و فرآورده هاي آن به مراکز درماني و بيمارستان ها و ….. از جمله کارهاي سازمان انتقال خون ايران مي باشد.

طبق گفته کارشناسان، هر فرد بالغ (بين 17 تا 65 سال) با وزن متوسط پنجاه کيلوگرم، حدود پنج و نيم تا شش ليتر خون دارد و با اهداي 250 سي سي تا 450 سي سي از خون خود، نه تنها سلامتي خود را به مخاطره نمي اندازد،بلکه ضمن کمک به سلامتي خود،نجات بخش زندگي ديگري نيز خواهد شد.

اهدای خون همچنين مي تواند در کشف بيماريهاي نهفته در اهدا کنندگان خون کاملاً مؤثر باشد. هر فرد سالم مي تواند در هر سال تا چهار بار با فاصله هشت هفته (دو ماه) خون اهدا کند.مهمترین هدف انتقال خون در ایران تأمین خون و فرآورده های سالم آن با بهترین كیفیت استاندارد مطابق با موازین تعیین شده بین المللی برای بیماران و نیازمندان و همچنین ترویج طب انتقال خون است.

اهداف سازمان انتقال خون به شرح ذیل می باشد:

1- مشاركت در مراقبت از بیماران

2- تأمین خون سالم و كافی

3- بسیج اهدا كنندگان داوطلب

4- همكاری با بیمارستان ها در حل مشكلات انتقال خون

5- گسترش شبكه پایگاههای انتقال خون و…

خدمات سازمان انتقال خون شامل :

جمع آوری و توزیع خون و فرآورده های آن از طریق مراكز اهدا خون در سراسر كشور است. این سازمان تنها مركز ارائه دهنده خون و فرآورده های خونی به بیمارستان ها و دیگر مراكز درمانی است.

انتقال خون چیست؟

انتقال خون در پزشكی جنبه حیاتی دارد و در موارد خاص توسط پزشك معالج تجویز می گردد.خون به اجزاء متفاوتی قابل تجزیه است كه ممكن است به تنهایی یا به طور كامل در شرایط مختلفی به بیماران تزریق گردد. اجزاء خون به طور عمده عبارت اند از:

گلبول های قرمز ( برای كم خونی ها یا خونریزی ها) ،پلاكت ها ( برای بیماری های خونریزی دهنده، هنگامی كه شمارش پلاكتی كاهش یافته است) وپلاسما ( كه برای تأمین پروتئین های خون به كار می رود).

فواید اهدای خون چیست؟

مهمترین فایده اهدای خون، نجات زندگی و كسب رضایت الهی و از فواید دیگر اهدای خون آگاهی از سلامت جسمانی می باشد كه از طریق كنترل های زیر انجام می پذیرد:

1-ضربان قلب

2- فشار خون

3- دمای بدن

4- تشخیص كم خونی و نوع گروه خونی.

آیا انتقال خون ایمن است؟

سازمان انتقال خون در ایران كلیه اهداء كنندگان را مورد بررسی قرار می دهد تا ایمنی اهداء كنندگان و دریافت كنندگان تأمین گردد. تمامی خون های اهداء شده ، در آزمایشگاههای سازمان برای اطمینان از سلامت تحت آزمایشات ذیل قرار می گیرد:

1-HIV ( ایدز)

2- هپاتیتB

3- هپاتیتC

4- سیفلیس

5- گروه بندی خون

هنگام اهداء خون ، اهداء كننده باید به سؤالاتی كه در مورد وضعیت سلامت وی پرسیده می شود پاسخ دهد. این سؤالات برای تشخیص و بررسی اهداء كنندگان پر خطر طرح شده است.

برخی شرایط اهداء خون:

1- حداقل سن 17 سال و حداكثر سن 65 سال

2- حداقل وزن 50 كیلوگرم

3- فواصل اهداء خون هر 8 هفته یك بار است؛ مشروط بر این كه تعداد دفعات اهداء در طول یك سال از 4 بار تجاوز ننماید.

4- عدم كم خونی كه با انجام آزمایش مشخص می شود.

در صورت وجود سابقه موارد زیر در فرد اهداء كننده ، حتماً پزشك انتقال خون باید در جریان امر قرار بگیرد:

1- مصرف برخی داروها

2- آلرژی های مهم مانند آسم، تب یونجه و …

3- فشارخون بالا

4- دیابت

5- بیماری های قلبی، ریوی، كلیوی و كبدی

6- سابقه تزریق خون و فرآورده های آن

7- خالكوبی و حجامت

8- سابقه اعتیاد به مواد مخدر تزریقی

9- سابقه صرع یا تشنج

10- سابقه تماس جنسی مشكوك

11- سابقه جراحی در شش ماه اخیر

12- دوران حاملگی و شیردهی

اهدای اتولوگ چیست؟

روشی است كه در آن بیمار خون خود را اهداء می كند و خون تا زمانی كه وی به آن احتیاج دارد در شرایط مناسبی نگهداری می شود. اتولوگ برای بیمارانی كه جهت عمل های جراحی اختیاری آماده می شوند، قابل انجام است. در این روش بیمار باید توسط پزشك معاینه شود تا از سلامت خود اطمینان حاصل نماید. بیمارانی كه از خون خود استفاده می كنند ایمن ترین خون ممكنه را به خود تزریق می كنند. خطرات احتمالی ( به واسطه اجزاء خون مانند گلبول های سفید، پلاكت ها و پروتئین سرم ) با تزریق خون اتولوگ حذف می شود.

قبل از اهدای خون ، اهداء كنندگان چه كارهایی باید انجام دهند؟

اهدای خون تجربه لذت بخشی است ؛ پس باید به خاطر داشته باشید: قبل از اهدای خون یك غذای مناسب بخورید و میزان آب بیشتری نسبت به روزهای گذشته میل كنید. اگر ممكن است از خوردن آسپرین به مدت 48 ساعت قبل از اهدای خون خودداری فرمائید. نام و مقدار داروهای مصرفی خود را به یاد داشته باشید.خوردن دارو از اهدای خون جلوگیری نمی كند ولی علت مصرف آن ممكن است از اهدای خون جلوگیری نماید.

مراحل اهدای خون:

اهدای خون یك روند ساده و ایمن است و تقریباً 45 تا60 دقیقه زمان لازم دارد. وسایل مورد استفاده ، یكبار مصرف و استریل هستند . ابتدا فرم ثبت نام توسط بیمار تكمیل می گردد سپس بیمار به چند سؤال در ارتباط با سلامتی خود پاسخ می گوید و معاینه بالینی ساده شامل: اندازه گیری فشارخون، دمای بدن و نبض به علاوه یك نمونه خون برای تشخیص كم خونی از بیمار انجام می شود. اهداء كننده روی تخت دراز كشیده و محل خونریزی توسط ماده آنتی سپتیك ، ضدعفونی می شود. و سپس در عرض 6 تا10 دقیقه خونگیری به عمل می آید.

مصرف كنندگان اصلی خون و فرآورده های آن در ایران

1 – بیماران تالاسمی

2 – بیماران مبتلا به انواع هموفیلی

3 – بیماران دیالیزی

4 – بیماران نیازمند به جراحی های بزرگ ( قلب ، كلیه ، مغز استخوان ، و زنان )

5 – مبتلایان به بیماری های خونریزی دهنده

6 – نوزادان مبتلا به زردی ناشی از ناسازگاری خون مادر و جنین

7 – پیوند اعضاء

8 – سوختگی های شدید

9 – كم خونی های مزمن

10 – انواع سرطان ، به خصوص در مرحله شیمی درمانی

دستورالعمل برای اهداء كنندگان بعد از اهدای خون :

1 – چند ساعت بعد از اهدای خون میزان مایعات بیشتری نسبت به قبل بنوشید. ( بدون الكل )

2 – بعد از اهدای خون غذای سالمی میل كنید.

3 – برای نیم الی یك ساعت بعد از اهدای خون سیگار نكشید.

4 – اگر در محل اهدای خون خود ( بازو) خونریزی وجود دارد دست خود را 3 تا 5 دقیقه بالا بگیرید و فشار دهید.

5 – اگر حالت غش یا گیجی دارید به صورتی بنشینید كه سر شما بین زانوهایتان قرار گیرید. و یا به نحوی دراز بكشید كه سر شما پایین تر از بدنتان قرار بگیرد.

6 – فعالیت های معمول خود را می توانید بعد از نیم ساعت از سر بگیرید. در هر حال از هرگونه فعالیت شدید در ادامه روز خودداری كنید.

7 – اگر بعد از اهدای خون حال خوبی نداشتید ، می توانید با مركز انتقال خون محل خود تماس بگیرید و با پزشك یا پرستار حاضر در مركز مشاوره كنید.

8 – اگر خونمردگی یا خونریزی در زیر پوست مشاهده شد ، در 24 ساعت اول بعد از اهداء ، از كمپرس سرد برای محل مذكور استفاده كنید. بعد از 24 ساعت اول ، استفاده از كمپرس گرم در رفع علائم كمك می كند.