روز جهانی منع کار کودک

“کودک کار” کودکی است که به یکی از اشکال کار «سبک / سخت» و «داوطلبانه / اجباری» جهت کسب درآمد و نه کسب توانمندی اشتغال دارد. منظور از “کار کودک” درگیر نمودن کودکان در آن دسته از فعالیت‏های اقتصادی است که مانع تحصیل، آموزش و برخورداری آنان از امکانات اولیه ‏ی رشد فردی و اجتماعی‏شان می‏شود و با آسیب و بهره ‏کشی همراه است.

پیشینه نامگذاری روز جهانی مقابله با کار کودک
سازمان بین‌المللی کار، از سال 2002 بر گستره جهانی کار کودک و اقدامات و تلاش‌های مورد نیاز برای محو آن تمرکز کرد. بر همین اساس روز 12 ژوئن از همان سال به عنوان روز جهانی مقابله با کار کودک اعلام شد که مستلزم همکاری دولت‌ها، کارفرمایان و سازمان‌های کار، جامعه مدنی و میلیون‌ها انسان از سراسر جهان است تا بتوان اقدام مؤثری را برای کمک به کارگران کودک انتظار داشت.

در جهان، تعداد زیادی از کودکان در مشاغل خانگی بدون مزد یا با مزد در خانه فرد ثالث یا کارفرما مشغول هستند. این کودکان نسبت به استثمار بسیار آسیب‌پذیر هستند. کار آنها اغلب از نگاه جامعه مخفی است، احتمال دارد این کودکان منزوی شوند و آنها در موارد بسیاری جدا از خانه و خانواده خود به سر می‌برند. موارد اذیت و آزار کودکان در کار خانگی واقعیت تلخی است که متأسفانه رواج فراوان دارد.

تعریف کار کودک در نظام بین‌المللی
«کار کودک» به معنای کاری است که برای کودکان در گروه‌های سنی معین ممنوع است. کاری است که توسط کودکان، زیر حداقل سن قانونی معین برای آن کار انجام گیرد و یا به دلیل ماهیت یا شرایط خاص، آن کار برای کودکان غیرقابل پذیرش و ممنوع است.
امروزه در سراسر جهان، 215 میلیون کودک کار شناسایی شده‌اند که بسیاری از آنها به کار تمام‌وقت اشتغال دارند. این کودکان مدرسه نمی‌روند و وقت کمی‌ برای بازی دارند و یا اصلاً چنین وقتی ندارند. اغلب این کودکان از تغدیه و مراقبت مقتضی برخوردار نیستند و در کل از امکان و فرصت کودک‌بودن محروم هستند. بیش از نیمی ‌از این کودکان، در معرض بدترین اشکال کار کودک هستند که از جمله به کار در محیط‌های خطرناک، بردگی یا دیگر اشکال کار اجباری، فعالیت‌های غیرقانونی مانند قاچاق مواد مخدر و فحشاء و نیز مشارکت در مخاصمات مسلحانه اشاره شده است.

عوامل اثر گذار بر کار کودکان
موضوع کودکان کار موضوع نسبتا پیچیده ای است و عوامل گوناگونی در آن اثر گذار هستند.از جمله :
• ساختار خانواده
• فقر
• تغییرات اقتصادی ناگهانی ناشی از جنگ و … (که منجر به مهاجرت به کشورهای همسایه برای کار با دستمزد بیشتر می شود)
• هزینۀ تحصیل و نظام آموزشی نادرست

اقدامات سازمان بین‌المللی کار در زمینه مقابله با کار کودک

اقدام سازمان بین‌المللی کار در مورد مقابله با کار کودک طی چهار دهه اخیر گسترش زیادی داشته و پیشرفت‌های مهمی ‌از زمان انتشار اولین گزارش جهانی درباره این موضوع حاصل شده است. با این وجود چالش اصلی سازمان بین‌المللی کار، نحوه تعامل با نظام‌های ملی و حمایت از آنها برای مقابله با کار کودک و محو قطعی آن در جهان است. برخی از مهم‌ترین اقدامات سازمان بین‌المللی کار در زمینه مقابله با کار کودک عبارتند از:

√ تلاش برای تصویب جهانی کنوانسیون‌های این سازمان در زمینه کار کودک
√ تضمین تمرکز جدید بر راهبردها و برنامه‌های ملی برای ارتقای رویکردی جامع در زمینه اصول و حقوق مبنایی کار
√ توسعه زمینه‌های مبارزه با عوامل ریشه‌ای کار کودک

√ تثبیت حداقل سن پذیرش برای استخدام و تعیین سن آموزش اجباری
√ توسعه امنیت و سلامت محیط کار برای همه کارگران، با لحاظ اقدامات حفاظتی ویژه برای کودکان در سنین میان حداقل سن استخدام و سن 18 سال و ارائه فهرست جامعی از کارهای خطرناک کودکان

√ ارتقا و توسعه عملکرد نهادها و مکانیزم‌های نظارتی (مانند دادگاه‌ها، ادارات پلیس و غیره) بر اعمال مؤثر حقوق مبنایی در محیط کار از جمله حمایت علیه کار کودک
√ توسعه مستمر مشارکت راهبردی و فعال در سطوح بین‌المللی، ملی و محلی و ارتقای جنبش جهانی علیه کار کودک
√ توسعه و انتقال رویه‌های مطلوب که واجد نتایج پایدار بوده‌اند