روز جهانی بدون دخانیات

31 می-10 خرداد

امروز را روز جهانی بدون دخانیات نامیده اند. امروز، سمبلی است برای همه مردم دنیا، تا دست کم در این روز از سیگار و دود کناره بگیرند وبه جای دودِ کشنده و مسموم سیگار، زندگی، شادابی و سلامت را به یکدیگر هدیه کنند. امیدواریم امروز همه سیگارها خاموش شود تا بتوان با خیالی آسوده نفس کشید و به جای سرفه های پی درپی در هوای دودآلود، در هوای پاک و سالم، با نفس هایی عمیقْ شادی، نشاط و تازگی را در اعماق روح احساس کرد. بی شک امروز بهتر می توان اندیشید، می توان از خود پرسیدآیا سیگار هم نشین مناسبی است؟ امروز می تواند آغازی برای یک پایان باشد؛ پایان دود و آغاز یک زندگی سالم و پرنشاط.

تفریحی مرگ آفرین

دخانیات جمع «دخان» است و دخان را در لغت «دود» معنا کرده اند. سیگار، راه تاریکی است که پایانی جز مرگ ندارد. سیگار، کشنده ترین وسیله به ظاهر تفریحی به شمار می آید که به دست انسان ساخته شده و تاکنون افراد بسیاری را به گرداب هراس انگیز مرگ کشانده است. چنان که بررسی ها نشان داده، سیگار سالانه چهار میلیون نفر را به کام مرگ فرو می برد. اکنون با گذشت زمانی چند از پدید آمدن و گسترش این گونه مواد افیونی، از عواقب ناگوار از جمله بیماری های بسیار و خطرناکِ ناشی از آن پرده برداشته شد. از همین رو، خوش بختانه این عادت ناپسند و بلای هستی سوز، در کل جمعیت جهان روبه کاهش نهاده است.

دخانیات در کشورهای توسعه یافته

کشورهای پیشرفته، خود به ضرورت کنترل استعمال دخانیات پی برده اند و برنامه های جامعی برای کنترل این پدیده و محدود سازی تولید محصولات دخانی به اجرا درآورده اند. درمانگاه های بسیاری برای ترک سیگار ایجاد کرده اند، برمالیات سالانه محصولات دخانیات، به مقدار بسیار افزوده اند و هرگونه تبلیغات مستقیم و غیرمستقیم دخانیات را محدود ساخته اند. آن ها اکنون به بهانه های گوناگون، در حال انتقال کارخانه های خود به کشورهای در حال توسعه می باشند. در این میان، کشور جوان ما نیز در خطر گسترش هولناک صنایع دخانی است. از این رو، بیداری و هوشیاری مردم و دولت مردان ما را می طلبد تا میهن پاک و سالممان، ایران اسلامی، بازار تولید و مصرف کالاهای سیاه آنان نشود. بیش از نیمی از جمعیت کشور ما را، گروه سنی جوانان و نوجوانان تشکیل می دهند و از آن جا که در این سنین، گرایش به دخانیات بسیار چشم گیرتر است، شایسته است با آگاهی و هشدار به جوانان و نوجوانان، آنان را از خطرات هولناک این پدیده شوم آگاه کنیم.
خانواده و گرایش به دخانیات

در محیط گرم وصمیمی خانواده ای که در آن، روابط خوب و دوستانه ای حاکم است، معمولاً کودکانی سالم، با شخصیتی مثبت و فعال پرورش می یابند که به روشنی می توان بازتاب عشق و علاقه خانوادگی را در اعتماد به نفس، موفقیت ها و رفتارهای شایسته آنان دید. درم مقابل، نبود گذشت و دوراندیشی، اختلافات خانوادگی، کانون سرد و گاه از هم پاشیدن خانواده و هرگونه سهل انگاری و بی توجهی والدین در تعلیم و تربیت فرزند، محبت های افراطی و یا سخت گیری های بیش از حد، فرزندان را دچار نوعی بی هدفی و سرگردانی می کند. از همین رو، گاه برای آرامش فکر، فرار از تنهایی، وقت گذرانی و صرف نیروی اضافی خویشتن، به سوی فعالیت ها و رفتارهای نابهنجاری چون سیگار کشیدن و سایر موادمخدر می رود.
گروه هم سالان و گرایش به دخانیات

پس از خانواده، گروه هم سالان، دومین عامل اثرگذار در رفتارهای افراد است، چنان که با افزایش نفوذ آنها، که در دوران بلوغ به اوج خود می رسد، نفوذ والدین رو به کاهش می رود. آنان ترجیح می دهند بیش تر اوقات خود را با همسالانشان بگذرانند. اغلب در موضوعی خاص مثل روی آوردن به دخانیات، هم داستان می شوند و بر رفتار و شخصیت اجتماعی یکدیگر تأثیر نیرومندی می گذارند. بنابراین، پسندیده است که با دلایل منطقی و خردپسند، از آنان بخواهیم دوستان خود را از خانواده هایی انتخاب کنند که درباره آن ها شناخت داریم و ازاین طریق، آنان را درانتخاب دوست یاری رسانیم، بدون آن که خواسته خود را به آنان تحمیل کنیم.
چرا جوانان سیگار می کشند؟

در برخی از جوانان، شروع مصرف سیگار، معمولاً با آغاز دوره استقلال آنان همراه است. برخی از آن ها، مصرف سیگار را نماد بزرگی، آقایی وبلوغ می دانند و برای این که به دیگران ثابت کنند که بزرگ شده اند، به سوی آن می روند. عده ای هم علت سیگارکشیدن خود را، بیکاری و یک نواختی زندگی یاد می کنند. بعضی هم برای غلبه بر کم رویی سیگار می کشند. متأسفانه در شماری از آن ها، سیگار کشیدن، به صورت یک اعتیاد باقی می ماند و چون فکر می کنند اثر آرام کننده دارد، در هر مشکلی و گاه بی دلیل، به مصرف سیگار پناه می برند و به خیال خود آرام می شوند.
استعمال دخانیات، ظلم آشکار

روزانه، میلیون ها سیگار دود می شود و عوارض جسمی و روانی بسیاری برای خود شخص، خانواده و اطرافیان او پدید می آورد، از سلامت جامعه می کاهد و بر آلودگی هوا می افزاید. در این میان،کودکان، مهم ترین قربانیان بی گناه این دود مسموم اند. چنان که بررسی ها نشان می دهد، کودکانِ والدین سیگاری، بیش تر بیمار می شوند، و نسبت به سایر کودکان، اندامی ضعیف تر از حد معمول دارند. هم چنین وزن نوزادان مادران سیگاری، در هنگام تولد، غیر طبیعی است. بی هیچ تردیدی، سیگار کشیدن، زیان رساندن و تجاوز به حقوق دیگران یا همان ظلم به آنان است. همان گونه که خوش نداریم به ما ستم بشود، باید از ظلم به دیگران نیز بپرهیزیم. در دین مبین اسلام، ظلم به دیگران، گناهی ناپسند و نابخشودنی است که بارها از آن نهی شده ایم. حضرت علی علیه السلام در این باره فرمودند: «بدترین توشه برای قیامت، ستم بربندگان است».
استعمال دخانیات، اسراف

سیگار، هزینه های مالی هنگفتی را به خانواده و جامعه تحمیل می کند، از جمله هزینه خرید سیگار، درمان بیماری های ناشی از آن و هزینه برخی از خسارت های دیگر، هم چون آتش سوزی هایی که به استعمال دخانیات نسبت داده اند. پولی که انسان در راه سیگار هزینه می کند، در حقیقت اسراف می شودو هدر می رود. در حالی که دین اسلام ما را از اسراف و تضییع دارایی منع کرده است. بنابراین، شایسته است به جای کفران نعمت های ارزشمند خداوند، آنان را قدر نهیم و در راه درست و پسندیده مصرف کنیم که خداوند اسراف کنندگان را دوست ندارد.
استعمال دخانیات، دریچه ای به اعتیاد

کارشناسان مسایل بهداشتی و تربیتی، براین باورند که استعمال دخانیات، سبب بروز بسیاری ازناهنجاری های رفتاری، از جمله اعتیاد می شود. در تحقیقات آمده است: «اگرچه هر فرد سیگاری معتاد نمی شود،اما بیش تر افراد سیگاری خیلی سریع معتاد می شوند.» سیگار، دریچه ای را به روی ما می گشاید که پشت آن، جز تاریکی و سیاهی رنگی نیست. پس هر گاه وسوسه شوم آن احساس شد، باید از غرق شدن در مرداب اعتیاد هراسید و از همان آغاز، پایان کار را اندیشه کرد. امام علی علیه السلام نیز در نهج البلاغه ضمن فراخواندن مابه دوراندیشی و به کارگیری صحیح اندیشه، فرموده اند: «حاصل دوراندیشی، سلامت است».
استعمال دخانیات، نوعی اعتیاد

سیگار کشیدن، از کج روی های اجتماعی و شکل مهمی از اعتیاد در جامعه کنونی ماست. «نیکوتین»، ماده فعال و خطرزای تنباکو، دارویی اعتیاد برانگیز است که سبب وابستگی روحی و تداوم مصرف می شود. بسیارند افرادی که برای یک بار، به طور تفریحی یا اتفاقی سیگار کشیده اند و همین به مصرف روزانه و دائمی آنان انجامیده است. هرچند ممکن است برخی از ما سیگار کشیدن راتنها یک عادت بد بدانیم، این کار یک اعتیاد است و اعتیاد، قدرت تفکر، اندیشه و اراده را از انسان می گیرد و سبب سقوط بسیاری از ارزش ها و هنجارهای فرهنگی و اخلاقی می شود.
نقش اراده در ترک اعتیاد

حضرت علی علیه السلام فرمودند: «ارزش مرد، به اندازه همت اوست و شجاعت او، به قدر ننگی که احساس می کند».

ترک هر عادتی، از روی علم و آگاهی و به کارانداختن عقل و اراده ممکن است؛ حتی ترک سخت ترین نوع اعتیاد. ازآن رو که تاکنون بسیاری از معتادان حاد و مزمن، با کمال موفقیت اعتیاد خود را ترک کرده اند و سلامت جسمی و اعتدال روانی خود را بازیافته اند، آن چه به آنان سلامت بخشیده و به زندگی باز گردانید، انگیزه و همت بلند آنان بود. آنان چون خواستند، اراده کردند و توانستند به جبران خسارت ها و نارسایی ها، کمر همت ببندند، نام ننگ معتاد را از روی خود بردارند و برای فرزندان خود الگوهای بهتری شوند. پیشینیان، چه نیکو گفته اند که خواستن، توانستن است.
روش برخورد با فریب خوردگان

هر معلولی، علتی دارد و هیچ رفتار نابهنجاری، به خودی خود به وجود نمی آید. پس باید دید چه انگیزه ای فرد را در دام اعتیاد به سیگار افکنده است تا در اولین گام، محرک یا همان انگیزه را از او دور کرد. اعتیاد، یک بیماری است و معتاد، یک بیمار. از همین رو، رفتار و برخورد ما، در سرنوشت نهایی و روحیه آنان بسیار مهم و اثرگذار است و چه بسا رفتار ناسنجیده ما، زمینه گرایش فرد را به رفتارهای نابهنجارتری فراهم کند. سرزنش کردن و دیگران را به رخ آنان کشیدن، اعتماد به نفس را در آن ها می کشد و روح خود کم بینی را در آنان تقویت می کند. بنابراین، باید با بردباری و محبت، آن ها را حمایت و راهنمایی کرد تا به زندگی سالم و شاد گذشته باز گردند؛ زیرا افراد سیگاری برای ترک، به تشویق و حمایت به صورت هم دردی و تفاهم نیاز دارند.
گوهر وجود

امام علی علیه السلام در نهج البلاغه فرمودند: «هیچ کس بیهوده آفریده نشد تا به بیهودگی بپردازد و او را به حال خود وانگذاشته اند تا خود را سرگرم کارهای بی ارزش نماید». انسان، جانشین خداوند بر روی زمین و دارای قدرت عقل و اراده ای نیرومند است تابه کمک آن، گمراهی را از رستگاری باز بشناسد. آیا شایسته است انسان با چنین مقام و منزلتی از روبه رو شدن با مشکلات زندگی بهراسد و برای فراموش کردن و گریز از ناکامی ها و سختی های زندگی، به جای توکل به خدای عز وجل، بردباری و ایستادگی، به کارهای بی ارزشی چون اعتیاد به سیگار و مواد مخدر روی آورد؟ حضرت علی علیه السلام فرمود: «کسی که ارزش خود را ندانست،نابود شد»، از این رو، وقتی انسان ارزش گوهر وجود خود را به خوبی بشناسد، هرگز در دام اعتیاد و نابودی نمی افتد؛ بلکه برای رهایی از سختی ها و گرفتاری ها، از قدرت عقل و اندیشه خود بهره برده و برای رسیدن به اهداف خود، با امید و توکل به خدای یگانه، بهترین و سالم ترین راه را برمی گزیند.
وظیفه خانواده

خانواده، کانونی است که کودک در آن خوب و بد را می آموزد و سبک زندگی خود را برای آینده پایه گذاری می کند. خانواده، باید بتواند برای اوقات فراغت و صرف نیروی انسانی کودک، با مشورت و همراهی، تفریح ها و فعالیت هایی سالم در اجتماع برای فرزندش برنامه ریزی کند و اندک اندک کودک را در تعیین سرنوشت خود سهیم و برای مسؤولیت های سنگین و جدی در زندگی آماده سازد. بنابراین، خانواده، توان مندترین و سالم ترین واحد جامعه است که می تواند نقش به سزایی در دور نگه داشتن فرزندان از دخانیات و سایر مواد مخدر و ناهنجاری های اجتماعی ایفا کند، به شرط آن که فرصت پیش گیری را از دست ندهد.
وظیفه اجتماعی

«امر به معروف و نهی از منکر»، یکی از راه های کنترل و مبارزه با کج روی های اجتماعی است که کارایی مؤثری دارد. این فریضه الهی، به ما تکلیف می کند که فضلیت ها را در جامعه بپراکنیم، نیکی هار ا پاس بداریم و هیچ گاه در برابر آن ها، سکوت نورزیم. در همان حال، از ما می خواهد به موقع و با رفتاری شایسته، رذیلت ها و کردارهای بد را به هم گوشزد کنیم و از کنار آنان به راحتی و با بی اعتنایی نگذریم. به این ترتیب، اگر هر یک از ما یکدیگر را از پی آمدهای ناگوار فردی و اجتماعیِ کارهای ناشایستی چون روی آوری به سیگار، آگاه کنیم، گرایش به رفتارهای ضداخلاقی در جامعه کاهش می یابد و بدین ترتیب، از اشاعه مفاسد اجتماعی جلوگیری می شود.