ترام

ترام عنصري حياتي در انواع و اقسام چاپ محسوب مي شود. در واقع هر جا که قصد ثبت تصوير يا نوشته اي را به شکل رنگي يا تن هاي خاکستري داريد، وجود ترام الزامي است. تا همنشيني رنگهاي اصلي CMYK به درستي کار خود را انجام دهند. ترام در واقع کوچکترين جزء يک کار چاپي است، به گونه اي که وجود آن باعث مي شود که يک تصوير رنگي، لطافت و وضوح خود را به خوبي نمايان کند.

ترام AM (Ampletude Modulation ) يا ترام متعارف (Conventional Screen )
يک دسته از ترام که معمول بوده و زير بناي چاپ به شيوه هاي مختلف محسوب مي شود. ترام فوق داراي اين خصوصيت است که فاصله مرکز ترام يا نقاط از هم يکي است و در جاهايي از تصاوير که کم رنگ تر ديده مي شود،اندازه ترام تغيير کرده و کوچکتر مي شود. بنابراين در يک تصوير تک رنگ که سايه روشن هايي نيز دارد، فاصله ترامها يا نقاط از هم يکي است و در جاهايي که تصوير تيره يا روشن تر مي شود، اندازه ترام بزرگتر يا کوچکتر مي شود.

شکل ترام: Screen Shape
احتمالا” شکل ترام نکته اي است که کمتر به آن توجه مي شود. طراحان،کار اسکن تصاوير خود را انجام داده و عکس را در طرح خود مي گنجانند. کار نهايي را آماده کرده و به ليتوگرافي تحويل مي دهند. ممکن است فيلم و به دنبال آن زينک مورد نظر را نيز کنترل کنند اما تقريبا” هيچگاه شکل ترام را براي ليتوگرافي مشخص نمي کنند. البته ليتوگرافان حرفه اي، مي دانند که شکل ترام را بر اساس نوع چاپ و نوع کار چگونه انتخاب کنند. اما اين نکته اي است که طراحان و ناظران چاپ نيز بايستي از آن آگاهي داشته باشند. اشکال مختلف ترام با تنوع بسيار، مثلا” دايره،بيضي،مربع،لوزي،لانه زنبوري،فانتزي و … وجود دارد. اما همه آنها براي هر کار چاپي مناسب نيستند. در کار چاپ افست، معمولا” از ترام مربع استفاده مي شود. چرا که به دلايل بصري، اين ترام واضح تر ديده مي شود و در چاپ افست مناسبترين است. اما ترام بيضي در محدوده Midtone لطافت و ظرافت خاصي به تصوير مي دهد. بنابراين شايد مناسب باشد که براي چاپ تصاوير و چهره و نقاشي هاي ظريف از ترام بيضي استفاده کرد. ترامهاي ديگر معمولا” در چاپ هليوگراور و … کاربرد دارد. وقتي به ترامهاي چاپ افست روي زينک دقت کنيد متوجه خواهيد شد که در نقاط تيره، ترامها درشت تر شده و در نقاط روشن، ترام ريزتر است. اما در چاپ هليوگراور اندازه ترامها در همه جاي سيلندر هيلو يکي و تاريک و روشني طرح با تغيير در ميزان گودي ترامها ايجاد مي گردد. بنابراين در مي يابيم که شکل ترام در چاپهاي گوناگون، متفاوت است.

زاويه ترام:Screen Angle
در چاپ براي اينکه رنگها درست روي هم قرار گرفته و يک کار رنگي را درست نمايش دهند، بايستي ترام گذاري صورت گيرد، اين ترامها بايستي در زواياي مختلفي نسبت به هم قرار گيرند. همانطور که مي دانيد يک کار رنگي با چهار رنگ CMYK در چاپ ساخته مي شود اما چنانچه زاويه ترام هر چهار رنگCMYK يکي باشد،آنچه که ديده مي شود،از زيبايي کاملي برخوردار نيست (1) درست به همين دليل است که زواياي مختلف ترام ايجاد گرديده تا همنشيني رنگهاي CMYK به درستي صورت گرفته و چاپ زيبايي از يک کار به بار بنشيند. قبل از آنکه به زواياي استاندارد رنگهاي CMYK بپردازيم، چند نکته قابل ذکر است. نکته اول اينکه از نظر بصري و بر اساس اعصاب بينايي زاويه 45 درجه کمترين ديد و 90 يا صفر درجه بيشترين زاويه ديد را به ما مي دهد. مثلا” لوزي به دليل اينکه قطرهاي آن زاويه 90 درجه با هم مي سازند نسبت به مربع که قطرهاي آن زاويه 45 درجه مي سازند، بهتر و زودتر ديده مي شود. از طرف ديگر چنانچه اختلاف زاويه دو ترام مختلف کمتر از 30 درجه باشد، حالتي خاص در چاپ پديد مي آيد که به آن پيچازي مي گويند.(2)در اين وضعيت لطافت کار رنگي از بين رفته و پيچش هاي متعددي در کار چاپي ديده مي شود. بنابراين در اينجا بايستي اين دو نکته را مد نظر داشت و بر اساس اين اطلاعات بايد زاويه ترام مناسب را به هر کدام از رنگهاي CMYK اختصاصي داد. بر اساس دانسيته هاي فوق زواياي ترام استاندارد براي چاپ افست و بسياري از انواع ديگر چاپ به صورت
C=15 M=75 Y=0 K=45 در نظر گرفته شده است.دقت در زاويه دادن به ترامها حائز اهميت است. رنگ مشکي يا K به دليل اينکه بيشتر از همه رنگها قابل ديدن است در زاويه 45 درجه که کمتر به چشم مي آيد،قرار داده شده و رنگ زرد که کم رنگ ترين رنگ CMYK است در زاويه صفر يا 90 درجه که بيشتر به چشم مي آيد،قرار داده شده است. اين نوع زاويه ترام باعث مي گردد که مسئله حداقل اختلاف زاويه دو ترام CMYK که 30 درجه است رعايت شده باشد. تنها رنگ زرد است که با دو رنگ C و M اختلاف 15 درجه اي يعني کمتر از 30 درجه دارد که البته به دليل کم رنگ بودن رنگ زرد مسئله پيچازي پيش نمي آيد. گاهي براي انواع ديگر چاپ زاويه ترامها را کمي تغيير مي دهند تا حالت مناسب تري براي آن نوع چاپ ايجاد گردد. مثلا” در چاپ افست رول، گاهي به شکل C=75 M=45 Y=0 K=15 تغيير مي کند.
اکنون با دانستن اين اطلاعات ، به نکات جالب توجه ديگري دست مي يابيد . در يک کار چاپي 2 يا 3 رنگ که به شکل تفکيکي چاپ مي گردد، در انتخاب رنگها و زواياي ترام، دقت لازم را داشته باشيد. مثلا” از زينک زرد براي چاپ رنگ تيره به همراه رنگهاي تيره ديگر استفاده نکنيد. زيرا احتمال پيچازي وجود خواهد داشت. البته اين مسئله در حالتي است که رنگهاي تفکيکي در جايي با هم به شکل ترام ترکيب شوند و گرنه چنانچه در همه جاي کار چاپي، رنگها به شکل تفکيکي و مجزا چاپ گردند، اشکالي ايجاد نخواهد شد.

دقت ترام: (Screen Ruling ) Screen Resolution (3)
دقت ترام همان ريزي و درشتي ترام است که بر حسب خط در سانتي متر lpc يا خط بر اينچ بيان مي شود lpi .هر چه lpi بيشتر باشد ترام ريز تر است يعني تعداد خط بيشتري در يک اينچ جا مي گيرد و هر چه lpi کمتر باشد ترام درشت تر است. کنترل و کار با ترامهاي درشت تر، ساده تر است. اما جزئيات در چاپ با ترام هاي درشت تر ديده نمي شود. براي چاپهاي مختلف، اندازه ترام متفاوت است. در چاپ افست معمولا” از 150 lpi تا 200 lpi چاپ صورت مي گيرد. اما ميزان انتخاب اندازه ترام به موارد متعدد بستگي دارد. از جمله نوع ماشين چاپ،کاغذ مورد استفاده ،مرکب چاپ و عوامل بسيار ديگر،بنابراين بالا رفتن lpi با وجود آنکه دقت کار را بيشتر مي کند اما گاهي به دليل ناتواني ماشين چاپ يا نوع کاغذ، دقت لازم انتقال نمي يابد. بنابراين انتخاب مناسب اندازه ترام، به کار چاپي لطافت لازم را خواهد داد.
بسته به کار شما و نوع کاغذي که جهت چاپ استفاده مي کنيد و ميزان جذب رنگ در آن، اندازه ترام متفاوت است. مثلا” در چاپ سيلک چون دقت کار پايين است و شيوه چاپ با وسايلي است که دقت زينک را ندارد، ترام جهت خروجي فيلم، درشت انتخاب مي گردد. مثلا” 120 lpi يا به عبارت ديگر 120 خط در اينچ.

تشخيص ترام و خصوصيات آن
اکنون که با ترام و خصوصيات آن آشنا شديد کافي است يک ذره بين چاپ (لوپ) در اختيار گرفته و از دنياي ترام لذت ببريد. لوپ خود را روي يک کار چهار رنگ بگذاريد. آنچه مشاهده مي کنيد يا يک سطح کامل پر از رنگ است که تن پلات مي گويند يا اينکه از نقاط رنگي فراواني تشکيل شده که با زواياي مختلف در کنار يکديگر قرار گرفته اند و بين آنها سفيد است در چين وضعيتي نقاط رنگي سايان،مژنتا،زرد و مشکي (CMYK ) را خواهيد ديد و همين وضعيت باعث ايجاد جلوه زيباي تصاوير مي شود. در يک کار چهار رنگ ترام ها به گونه اي در کنار يکديگر مي نشينند که تشکيل يک گل را مي دهند. در بهترين حالت و صحيح ترين وضعيت قرارگيري ترامها، اين گل منظم و کامل است اما اگر در هر يک از رنگها جابجايي رخ دهد زيبايي و نظم گل از بين مي رود. بنابراين چنانچه کاري را بعد از برش ملاحظه مي کنيد از شکل گل ترام مي توان در مورد کيفيت چاپ نظر داد. اکنون روشي را براي

تشخيص درصد ترام با هم مرور مي کنيم.
به حاشيه کناري يک سند چاپ شده دقت کنيد، همانجايي که ترام رنگهاي مختلف را قرار داده ايد، وقتي که لوپ خود را روي اين ترام ها حرکت مي دهيد به ترامي مي رسيد که شطرنجي کامل است. دقت کنيد که اين وضعيت ترام 50% را نشان مي دهد. بنابراين چنانچه ترام رنگ بخصوصي را مشاهده کرديد که از وضعيت شطرنجي پرتر بود، درصد آن را با توجه به 50% (حالت شطرنجي) و اندازه ترام روي کار مي توانيد تشخيص دهيد. هر چه بيشتر تمرين کنيد دقت تشخيص شما بالا خواهد رفت. بنابراين، با قرار دادن لوپ روي هر قسمت کار با تفکيک چشمي رنگهاي CMYK و بررسي جداگانه آنها به راحتي، اما با تمرين زياد مي توانيد درصد رنگهايي که در قسمتهاي مختلف يک کار چهار رنگ چاپ شده است تشخيص داده و با کنترل گل ترام، کيفيت چاپ را بررسي نماييد.

ترام نوع سوزن با ترام عکس Frequency –Modulation
نوع ديگري از ترام که اخيرا” ابداع شده است به نام ترام سوزني گفته مي شود. اين ترام بسيار دقيق تر از ترام AM است و جزئيات تصاوير را به خوبي نمايان مي کند. تفاوت عمده دو ترام AM وFM در اين است که فاصله ترام ها در نوع AM يکي است، در حالي که ترام هاي نوع FM بسيار ريز بوده و فاصله آنها از هم متغيير است.